Το ΜΠΟΥΡΤΖΙ της Σκιάθου
Μπούρτζι ονομαζόταν ένας επιλιμένιος προμαχώνας, δηλαδή ένα μικρό, αυτοτελές οχυρό (φρούριο), το οποίο ήλεγχε την είσοδο ενός λιμανιού και εξασφάλιζε την άμυνά του.
Μετά τη 4η Σταυροφορία (1204), οι Βενετοί ευγενείς Andrea και Geremia Ghizi, κύριοι των νησιών της Τήνου και της Μυκόνου επέκτειναν την κατοχή τους και στις Βόρειες Σποράδες, τις οποίες διατήρησαν έως το 1276. Εκείνη την περίοδο κατασκεύασαν και το Μπούρτζι της Σκιάθου, στη μικρή χερσόνησο που προβάλει στη θάλασσα, παλιότερα σχεδόν μια νησίδα αφού η στενότατη λωρίδα σύνδεσης με την ξηρά, συχνά καλυπτόταν από τα νερά της θά- λασσας: «μικρά χελωνοειδής και πετροκόρυφος χερσόνησος» (βλ. Αλ. Παπαδιαμάντης, Γυνή πλέουσα, διήγημα).
Την οχύρωσαν με περιμετρικό τείχος, εφοδιασμένο με επάλξεις και σκοπιές, ακολουθώντας το φυσικό, βραχώδες έξαρμα. Προς την πλευρά της ξηράς υπήρχε η πύλη εισόδου, οχυρωμένη με δυο στρογγυλούς πύργους. Με την κατάλληλη υποδομή και οργάνωση το μικρό φρούριο ήταν ικανό να αντιμετωπίσει επιθέσεις εχθρικών στόλων (στη διάρκεια των συνεχών πολέμων μεταξύ Βενετίας και Οθωμανών, από τον 15ο έως και τον 17ο αι.), αλλά και τις επιδρομές των πειρατών, οι οποίοι κατά περιόδους χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο την Σκιάθο, όπως και πολλά μικρά νησιά του Αιγαίου.
Το Μπούρτζι ήταν γνωστό και ως «καστέλλι του Αγίου Γεωργίου», γιατί στην ίδια θέση υπήρξε μικρή ομώνυμη εκκλησία (πιθανά σε ερείπια βυζαντινού ναού να ιδρύθηκε ναϋδριο από τους ίδιους τους Ghizi). Κατά τη διάρκεια του μεγάλου Κρητικού πολέμου, το 1660, οι ναυτικές δυνάμεις του βενετού αρχιστρατήγου και ναυάρχου Francesco Morosini κατέλαβαν το φρούριο και το κατέστρεψαν. Από τότε άρχισε η σταδιακή εγκατάλειψη και παρακμή του.
Το 1823 (9 Οκτωβρίου), από τις ερειπωμένες επάλξεις του ο οπλαρχηγός Αγγελής Γάτσος αντιστάθηκε γενναία εναντίον του Τοπάλ πασά, που επεχείρησε να κάνει απόβαση στο νησί. Μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, στην ανατολική πλευρά του φρουρίου κατασκευάστηκαν ξύλινα παραπήγματα, στα οποία στεγάστηκε το πρώτο λοιμοκαθαστήριο του νησιού.
Το 1906, με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού, κατασκεύασαν το παλιό Δημοτικό Σχολείο (σήμερα λειτουργεί ως χώρος πολιτισμού), δημιουργώντας παράλληλα τον πευκώνα που κάλυψε ολόκληρο το χώρο του φρουρίου. Ο αμυντικός χαρακτήρας της θέσης χάθηκε για πάντα και μόνο ορισμένοι αναλημματικοί τοίχοι του περιβόλου υπάρχουν, ενώ στο μονοπάτι που ανηφορίζει προς το δημοτικό σχολείο διακρίνονται οι θέσεις του ναού του Αγίου Γεωργίου και της δεξαμενής νερού. Η διασωθείσα επωνυμία Μπούρτζι θυμίζει την αρχική ιστορική χρήση αυτού του χώρου, στην καρδιά του σημερινού οικισμού της Σκιάθου, σε μια θέση δεσπόζουσα ανάμεσα στο παλιό και το νέο λιμάνι.